Келісім – әлеуметтік әріптестіктің маңызды құқықтық құжаты.

«Қостанай облысы білім және ғылым ұйымдары қызметкерлерінің жергілікті кәсіптік одағы» ҚБ төрағасы Василий Цымбалюпен сұхбат.

Келісім – әлеуметтік әріптестіктің маңызды құқықтық құжаты.

• Василий Александрович, осыдан бірнеше күн бұрын білім басқармасы мен Қостанай облысы білім және ғылым ұйымдары қызметкерлерінің жергілікті кәсіптік одағы арасында 2021-2023 жылдарға арналған әлеуметтік әріптестік туралы келісімге қол қойылды. Келісімда ұсынылған әлеуметтік әріптестіктегі жаңалықтар туралы нақтырақ айтып өтсеңіз.

Шынымен де, Жаңа жыл қарсаңында облыстың білім беру саласындағы маңызды оқиғалардың бірі- білім басқармасы мен Қостанай облысы білім және ғылым ұйымдары қызметкерлерінің жергілікті кәсіптік одағы арасында 2021-2023 жылдарға арналған әлеуметтік әріптестік туралы келісімге қол қойылуы.

Келісім – бұл мемлекеттік орган мен кәсіподақ арасында жасалған, тараптардың еңбек жағдайлары мен әлеуметтік кепілдіктерді белгілеу жөніндегі міндеттерін айқындайтын құқықтық акт. Сонымен бірге, бұл құқықтық акт қызметкерлердің жағдайын еңбек заңнамасымен салыстырғанда жақсартуға мүмкіндік береді.            Екі жақты комиссия келісімді әзірлеу үшін алдын ала үлкен жұмыстар жүргізді, пікірталастар жеткілікті болды, бірақ ақырында бәтуаластыққа қол жеткізілді. Жаңа келісімнің бірлестік филиалдары мен өкілдіктерінің, сонымен қатар бастауыш кәсіподақ ұйымдарының ұсыныстары ескеріле отырып жасалды, бұл өз кезегінде ұжымдық шарттардың әлеуметтік пакетін кеңейтеді, сондай-ақ олар да жаңартылады.            Мен 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап білім беру мекемелері мен бюджеттік басқаруды басқару функциялары қалалар мен аудандар бөлімінен облыстық деңгейге өтуіне байланысты ескерте кеткім келеді, келісім шарттарды бұрынғыдай жер-жерлерде жасау қажеттілігі жойылды. Бастапқы кәсіподақ ұйымдарының ұжымдық келісімдері енді тек аймақтық келісіммен реттелетін болады. Әлеуметтік серіктестік тараптары келісім бойынша міндеттемелердің орындалуын тұрақты негізде бақылап отырады.Осы заң актісінің талаптарын бұзу немесе орындамау әкімшілік жауапкершілікке, яғни 400 АЕК немесе 1,1 млн.теңге мөлшерінде айыппұлға тартылады.            2021 -2023 жылдарға арналған келісімнің әр ережесін, яғни бұл негізгі құжаттың шамамен 230 пунті және 18 қосымшасын, біз міндетті түрде білім саласының қызметкерлеріне жеткіземіз және түсіндіреміз. Бұл мақалада мен тек бірнеше маңызды жағдайларға тоқталғым келеді.            Сонымен, жаңартылған келісімде «Көркем шығарма» пәні бойынша сабақ өткізген кезде оқушылардың санына қарамастан сыныпты топқа бөлу шарасы бекітілген. Оқу жылының басында бұл мәселе бойынша көптеген келіспеушіліктер болды, өйткені мұғалімдердің жүктемесі және сәйкесінше еңбекақы төленуі оның шешіміне тікелей байланысты. ҚР БҒМ   ресми түсіндірулеріне қарамастан, сұрақтар қалда. Осы норманы келісімге енгізу келіспеушіліктер мен еңбек дауларын болдырмауға мүмкіндік береді.

Қолданыстағы нормативтік құжаттарда қызметкерлердің жеке мәліметтері туралы мәселелер де екіұшты. Осыған байланысты жаңартылған келісіммен қызметкерлердің жеке мәліметтер тізімі анықталып, олардың ашылуына қызметкердің жеке келімінсіз  тыйым салынған.

 Тағы бір маңызды мәселе – қызметкерелді басқа педагогикалық жұмысқа тарту үшін аптасына 150 минуттан тұратын шектеулі норманың келісімге енгізілуі, мәселен, педагогикалық, әдістемелік кеңестер, түрлі жиналыстар, ата-аналар жиналыстарына, кезекшіліктерді ұйымдастыруға және т.б. қатысу. Мен бұл есептеудің қалай жасалатынын аздап түсіндіре кетейін. Педагогтарға жалақы астрономиялық сағатқа алынады, сәйкесінше егер сабақ 40 минут жүргізілсе, онда мұғалімнің ақылы 20 минуты қалады, оны ол  тікелей оқытуға жұмсамайды. 18 сағаттық апталық жүктеме уақыты 360 минутқа дейін артады. Көбіне білім беру ұйымдарының басшылары осы аптаның 6 сағатын  педагогтарды қатыстыра отырып барлық іс-шараларды өткізуге пайдаланады. Келісім бұл уақытты 2 еседен астам қысқартып, аптасына 150 немесе 2,5 астрономиялық сағатқа белгіледі.

Келісімнің жаңа редакциясында білім беру ұйымдарының басқарушы қызметкерлеріне өндірістік қажеттілік жағдайда қоса қызмет атқару шартымен 50% нормативтік жүктемеден аспайтын қосымша педагогикалық жұмыс беріледі, мәселен, мұғалім болмаған жағдайда бұл оқу процесі жоспарлы түрде іске асырылуына мүмкіндік береді.

Өндірістік оқу шеберлері де назардан тыс қалған жоқ, жаңа келісімде жұмыс орнын аттесттаудан өткізу жағдайында нақты жүктемеге байланысты БЛА-ның 30% мөлшерінде қауіпті еңбек жағдайы үшін қосымша ақы реттелген.

         Жаңартылған келісімде қызметкердің жеке арызы бойынша оның үйленуіне байланысты үш күнге дейін демалыс берілуі, сондай-ақ қызметкердің жұмыстан босатылған күні жұмыс күні деп саналып төлем жүргізуді қарастырады.

         Сонымен қатар келісімде бас бухгатерлерге/бухгалтерлерге, бас экономистерге, мемлекеттік сатып алулар жөніндегі мамандарға және әдістемелік бірлестік жетекшілеріне (төмен еңбек ақы және үлкен жауапкершілікке байланысты) ақылы демалысты үш күнге дейін арттыру туралы норма енгізілді.

         ҚР «Педагог мәртебесі туралы» Заңының қабылдануымен орта білім беру ұйымдарында сәйкесінше қосымша ақы төлене отырып тәлімгерлік институты енгізілді. Сонымен бірге тәлімгерлік қызмет әр түрлі типтегі және деңгейдегі білім беру ұйымдарында тәжірибеден өтеді. Осыған байланысты әлеуметтік серіктестік тараптары мектептке дейінгі, арнайы, қосымша білім беру, ТжКБ, сонымен қатар ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдарында тәлімгерлік үшін ақылы демалыстың үш күнге дейін арттыруға келісті.

Баршаға мәлім, педагог мәртебесінің қабылдануымен мемлекетпен педагог балаларын бірінші кезектегі тәртіп бойынша мектепке дейінгі мекемелерде орналастыру құқығы бекітілді,  келісім бұл норманы білім беру ұйымдарының барлық қызметкерлері үшін бекітті.

Келісім қызметкерді қорғауға кепілдік береді және де оның еңбек өтілі қате есептелген жағдайда: осындай жағдай анықталғанда саналмаған мерзім толық көлемде өндіріледі.

 Келісімдегі ережелер тек лайықты еңбектерді қорғап қана қоймай, сондай-ақ оның  тиімділігі мен сапасын ынталандырады. Осы мақсатта, мысалға, білім беру ұйымдарының басшыларын материалдық ынталандыру туралы жаңа бөлім енгізілді, олардың жалақысы бүгінгі күні үлкен жауапкершілік пен үлкен жұмыс жүктемесіне қарамастан қарапайым мұғалімнің жалақысынан бірнеше есе төмен.

         Тағы бір жаңалық, өздерінің негізгі жұмысымен қатар, ерікті негізде жұмыс істейтін бастауыш білім беру ұйымдарының төрағаларын қуантары анық.

         Әріптестік келісім тараптары бастапқы кәсіподақ төрағаларын демалысқа шығу кезінде 1-ден 10-ға дейінгі АЕК мөлшерінде кәсіподақ ұйымының мүшелер санына қатысты бір жолғы көтермелеу туралы келісті.

         Қаржыландыру көзі түрлі болуы мүмкін: бюджеттік қаражатты үнемдеу, ақылы қызметтен түсетін кірістер, тартылған немесе кәсіподақ қаражаттары.

         Сондай-ақ, жаңартылған келісім облыстық кәсіподақ  жанынан декларацияға қол қою арқылы аумақтық және бастауыш кәсіподақ ұйымдарының қатысуымен арнайы әлеуметтік және қайырымдылық көмек Қорын құруды регламенттейтінін атап өткім келеді. Қор қаражаты тек кәсіподақтың мұқтаж мүшелеріне әлеуметтік және материалдық көмек көрсетуге жұмсалады.

Жалпы, 2021-2023 жылдарға арналған келісім алдыңғы келісіммен салыстырғанда облыстық білім беру саласындағы 35 мыңға жуық қызметкердің еңбек жағдайын жақсартатын 30-ға жуық жаңа нормаларды қамтиды.

• Келісімде бекітілген құқықтық нормалдардың кәсіподақ

мүшелеріне нақты қаржылық пайдасы қандай?

• Жақсы сұрақ. Біз шынымен келісімнің жекеленген тармақтарын ақшалай эквивалентіне әкелуі мүмкін монетизациялауды жүргіздік. Бұдан қызықты әрі әсерлі бейне шығады.

Мысалға, орташа айлық жалақысы 100 мың теңгені құрайтын білім беру ұйымының тәрбиешісі кәсіподақ бюджетіне 12 мың теңге салады (ай сайын 1% ұстап қалады). Сонымен бірге ол кез-келген басқа кәсіподақ мүшелері сияқты 35% көлемінде жолдамаға  жеңілдік түріндегі жеңілдетілген оңалтудың артықшылығын пайдалана алады, бұл ретте ол әр тұрған  күніне 4275  теңге үнемдейді, яғни 3 күн ішінде жинақ 12,8 мың теңгені құрайды, бұл қазірдің өзінде өзінің жылдық кәсіподақтық салымынан асып түседі. Егер тәрбиеші тәлімгерлікті қамтамасыз етсе, онда келісім бойынша төлем орташа төлем 14 мың теңгені құрайтын 3 күндік еңбек демалысы беріледі, еңбек шарты бұзылған кезде жұмыстан босатылған күні 3,5 мың теңге көлемінде төленеді, қиын өмірлік жағдай туындағанда оған 19 мың теңге (орта есеппен 7 АЕК) мөлшерде материалдық көмек көрсетіледі, сонымен қатар келісім қызметкерге тегін заңгерлік көмекке кепілдік береді (орта есеппен 1250 теңге). Егер қызметкердің белгіленген еңбек өтілінде кенеттен қате табылса, тек бір жылдың төлемі 460 мың теңгені құрайды. Яғни, нәтижесінде тәрбиешінің қаржылық пайдасы жарты миллионнан астам теңгені құрауы мүмкін. Білім беру саласының әр түрлі санаттағы қызметкерлер бойынша есептеулер дәл осылай жүргізіледі.   Бұл талдауға жеке мақала арналады деп ойлаймын. Әрине, келісімде нормаларды қолданудың жеке тәжірибелері сипатталған, бірақ кез-келген жағдайда, кәсіподақтың әрбір қызметкер-мүшесі үшін келісімде көрсетілген әлеуметтік жеңілдіктер мен кепілдіктерден тұратын материалдық артықшылықтар айқын.

• Василий Александрович, оқырмандарға жаңа жылдың

алғашқы күндерінде не тілегіңіз келеді?

• Әрине, ең алдымен денсаулық, ұзақ өмір, жағымды эмоциялар мен жанды қатынас, бұл бәрімізге, әсіресе білім беру қызметкерлеріне 2020 жылы жетіспеді. Өткен жыл әрқайсымызды шынайы құндылықтар туралы ойлауға, адам үшін «біреудің үйде күтуі» қаншалықты маңызды екенін түсінуді мәжбүр етті, және де мен, қымбатты оқырмандар, әрқайсыларыңызға отбасылық амандық пен жылулық тілеймін. Сіздерге барлық жоспарларыңыз мен міндеттеріңізді жүзеге асыруда сәттілік тілеймін.  Және де, мен әрқайсыңызды белсенді азаматтық ұстанымдарыңызды көрсетіп, алдағы парлементтік сайлауға қатысуға шақырамын.

         Біздің ортақ үйіміз-Қазақстан Республикасының тұрақтылығы, бейбітшілігі мен өркендеуі үшін Сіздер дұрыс таңдау жасайтындарыңызға сенімдімін!

– Рахмет.