№ 1 сұрақ: Қызметкер уақытша еңбекке жарамсыздыққа байланысты жұмыс орнында болмаған. Жұмысқа жарамсыздық туралы анықтама бір ай өткеннен кейін берілді. Жалақыны төлеу кезінде еңбекке жарамсыздығына байланысты жалақының шамадан тыс есептелуіне байланысты оның жалақысынан шегеріледі. Жұмыс берушi қызметкердiң келiсiмiнсiз өтiнiш жасауға құқылы ма?
Жауап: Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 115-бабының 2-тармағы, 3) тармақшасына сәйкес жұмыскердің өзі жұмыс істейтін ұйым алдындағы берешегін өтеу үшін қызметкерге жалақы есебінен берілген жұмыс істелмеген авансты өтеу үшін, оның жалақысынан ұстап қалу жұмыс берушінің актісі негізінде жұмыскерді жазбаша хабардар ете отырып жүргізілуі мүмкін.
Баяндалғанды негізге ала отырып, егер ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес қызметкер ағымдағы айда жалақы алса және жұмыс уақытын есепке алу табелі ағымдағы айдың 20-сында толтырылса (қызметкерге жұмыс күндерi айдың соңына дейiн жұмыс iстейтiн күндер түрiнде тағайындалса), онда қызметкер жалақыны толық көлемде алады, яғни жұмыс iстемеген кезеңге жалақы алдын ала есептеледi. Бұл жағдайда жұмысқа жарамсыздық туралы анықтама табельді толтырғаннан кейін беріледі, сондықтан қызметкер жұмыс істемеген соманы ұстап қалады.
Бұл ретте жұмыс беруші қызметкерге осы соманың одан ұсталатыны туралы жазбаша хабарлауға міндетті. Бұл жағдайда қызметкердің келісімі талап етілмейді.
№ 2 сұрақ: Міндетті зейнетақы жарналары демалысқа шыққан кезде сауықтыру жәрдемақысынан ұстала ма?
Жауап: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы 6 сәуірдегі № 210 қаулысымен Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 18 қазандағы № 1116 «Міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын есептеу, ұстап қалу (есебіне жазу) және бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына аудару және олар бойынша өндіріп алу қағиджалары мен мерзімдерін бекіту туралы» қаулысына толықтырулар енгізілді, 2 тараудың 6 тармағына 3-1 тармағы қосылды соған сәйкес БЖЗҚ-ға міндетті зейнетақы жарналары 12, 26, 50, 42, 43-тармақшаларда белгіленген табыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 341-бабының 1-тармағында көрсетілген төлемдер мен табыстардан ұсталмайды.
«Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мөлшерде бюджеттен төленетін мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек, үстемеақылар мен өтемақылар» 41-тармақшасы көрсетілген ерекшеліктерге кірмейді, яғни сауықтыруға арналған жәрдемақыдан МЗЖ ұсталмайды.
№ 3 сұрақ: Балабақшадағы жалақы әр түрлі күндерде жүргізіледі: 21-ші күні, 28-ші күні, келесі айдың 2-інде жүзеге асырылады. Жалақыны берудің дұрыс мерзімі қандай?
Жауап: Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 113-бабына сәйкес жалақы келесі айдың бірінші онкүндігінен кешіктірмей айына кемінде бір рет Қазақстан Республикасының ұлттық валютасымен белгіленеді және қолма-қол ақшамен төленеді. Еңбекақы төлеу күні еңбек және ұжымдық шарттарда көзделеді.
Егер ұйымның ұжымдық шартында жалақы төлеу мерзiмi келесi айдың бiрiншi онкүндігінен кешiктiрiлмей көрсетiлсе, онда жалақы төлеудiң жоғарыда аталған мерзiмдерi бұзушылық болып саналмайды.
Вопрос № 4: Қаржылық бақылау тексерісі барысында мектеп әкімшілігі мен бухгалтердің кінәсінен мұғалімге артық ақы белгіленді (оқу уақытын дұрыс анықтамау, жұмыс уақытын есептеу табельін дұрыс толтырмау). Мұғалімнің өзіне артық есептелген қаражатты ұстап қалуға келіспеуіне байланысты мектеп басшысы сотқа жүгінді.
Жауап (Жергілікті кәсіподақтың талап арызына берген жауапты ескере отырып, сот шешімінен): Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 115-бабына сәйкес, жалақы артық есептелген жағдайда, ұстап қалу қызметкердің келісімімен (өтініш бойынша) жүргізіледі. Басқа жағдайларда (оның ішінде қызметкер жалақыдан ұстап қалуға қарсы болған жағдайда) жалақыдан ұстап қалу сот шешімі бойынша ғана жүргізіледі.
Мұғалімнің айлық жалақысын белгілеу үшін оның білім деңгейіне, біліктілігіне, орындалатын жұмыстың көлеміне, сондай — ақ оның жұмысының нәтижелілігі мен сапасына қарай іс-шаралар кешені жүргізіледі-әрекеттегі комиссия тарифтеуді жасайды (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің «Мемлекеттік ұйымдар педагогтерінің жалақысын есептеу қағидаларын бекіту туралы» 2020 жылғы 11 мамырдағы № 191 бұйрығы, бұдан әрі — № 191 бұйрық).
Тарифтеу кезеңдерінің бірі Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің «Білім берудің барлық деңгейлеріндегі мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы» 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығымен бекітілген оқу жоспарынан, оқу бағдарламаларынан және пәндердің бөлінуіне қарай білім беруді ұйымдастыруға арналған оқу сағаттарының жалпы санын айқындау болып табылады. Оқу жұмыс жоспарларын бекіту жауапкершілігі Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 13 шілдедегі «Педагогикалық қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы» № 338 бұйрығына сәйкес мектеп басшысына жүктеледі (бұдан әрі – БҒМ № 338 бұйрығы).
Бір мектепке оқыту сағаттарының жалпы санын анықтағаннан кейін басшы оқу жүктемесін әрбір мұғалімге жеке бөледі, бұл құқық № 191 бұйрықпен бекітілген.
Жиынтық тарифтік тізбеге тарифтік комиссияның барлық мүшелері қол қояды, оны білім беру ұйымының басшысы бекітеді және оны ақшалай түрде есептеу үшін бухгалтерияға ұсынады.
Яғни, мұғалім оқу сағаттарын, айлық жалақыны белгілеу рәсіміне қатыспады, бұл ретте, ақшаны ұрлауда қасақана ниеті болмады.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 103-бабына сәйкес (бұдан әрі – ҚР ЕК) қызметкерге оның нақты жұмыс істеген уақыты үшін жұмыс берушінің жұмыс уақытын есепке алу жөніндегі құжаттары ескеріле отырып жалақы төленеді.
ҚР ЕК 79-бабына сәйкес қызметкердің жұмыс істеген және жұмыс істемеген уақыты есепке алынуға жатады. Жұмыс уақытының есебін жүргізу нысаны мен тәртібі жұмыс берушінің актісінде айқындалады. Мұғалім жұмыс уақытының есебін жүргізуге жауапты тұлға болып табылмайды, сондықтан жалақының қате не дұрыс есепке алынғандығына жауап бере алмайды.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң 960-бабының 3-тармағына сәйкес қызметкер, егер бұл ақша сомасын алуда адал еместiгi дәлелденбесе, артық есептелген және төленген жалақыны қайтаруға мiндеттi емес.
Жоғарыда баяндалғандарды негізге ала отырып, Сот мектеп басшысының талаптарын толық көлемде қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім шығарды.
№ 5 сұрақ: Мұғалім күніне байланысты кейбір білім беру ұйымдарында сыйақы төлейдіі, ал басқалары төлемейді. Төлем жасамаудың себебі неде?
Жауап: Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» №1193 қаулысына және «Қостанай облысы әкімдігінің білім басқармасы» ММ мен «Қостанай облысы білім және ғылым ұйымдары қызметкерлерінің жергілікті кәсіптік одағы» ҚБ арасындағы 2021-2022 жылдарға арналған әлеуметтік әріптестік туралы келісімнің 8 қосымшасы келісті қызметкерлерге бюджет қаражаты есебiнен сыйақы төлеу осы қаражатты үнемдеу есебiнен ғана жүзеге асырылуы мүмкiн. Сондай-ақ сыйақы төлемі ақылы, демеушілік қорлар және кәсіподақ қаражаты есебінен (кәсіподақ мүшелері үшін) төлеуге болады.
№ 6 сұрақ: Тәлімгерлікті қамтамасыз ететін ,педагогтерге қойылатын талаптар қандай, ағылшын тілінің мұғалімі қазақ тілінің жас мұғаліміне тәлімгер бола ала ма? Тәлімгерлік үстеме мөлшері қандай?
Жауап: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 24 сәуірдегі № 160 бұйрығымен бекітілген Тәлімгерлікті ұйымдастыру қағидаларын және тәлімгерлікті жүзеге асыратын мұғалімдерге қойылатын талаптарға сәйкес тәлімгерлік ететін педагогтерге қойылатын талаптар мынадай:
- Шағын жинақты мектептерді қоспағанда, тәлімгер үшін:
- «педагог-зерттеуші» не «педагог-шебер» біліктілік санатының болуы;
- педагогикалық этиканың негізгі қағидаттары мен нормаларын сақтауы;
- соңғы үш жыл ішінде оқытатын пән бойынша білім алушылардың білім сапасы кемінде 60% — 70% болуы.
- Шағын жинақты мектеп тәлімгерлері үшін:
- «педагог-зерттеуші» не «педагог-шебер» біліктілік санатының болуы;
- педагогикалық этиканың негізгі қағидаттары мен нормаларын сақтауы;
- соңғы үш жыл ішінде оқытатын пән бойынша білім алушылардың білім сапасы кемінде 50% — 60% болуы .
Осы Ережеде басқа шектеулер мен талаптар көзделмеген.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 1193 қаулысына сәйкес бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру мұғалімдеріне тәлімгерлік үшін нақты жұмыс жүктемесіне қарамастан, базалық лауазымдық жалақысынан 100% мөлшерінде қосымша ақы белгіленеді.
№ 7 сұрақ: Біліктілік санаты үшін қосымша ақы қандай оқу жүктемесінен жүзеге асырылады?
Жауап: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 1193 қаулысына сәйкес бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру мұғалімдеріне біліктілік деңгейі үшін қосымша ақы педагогтың нақты жұмыс жүктемесіне байланысты лауазымдық жалақыдан жүзеге асырылады.
№ 8 сұрақ: «Бастауыш сынып мұғалімі» мамандығы бойынша дипломы бар мұғалімнің «педагог-модератор» біліктілік санаты бар. Өндірістік қажеттілікке байланысты мектепке дейінгі сыныпта тәрбиеші болып уақытша жұмыс істейді. Оған «тәрбиеші» лауазымы бойынша педагог-модератор үшін қосымша ақы төленеді ме?
Жауап: ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2016 жылғы 27 қаңтардағы «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білімнің білім беру бағдарламаларын және арнайы оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагогтерді және білім және ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын бекіту туралы» № 83 бұйрығының 96 т сәйкес біліктілік санатын беру білім туралы дипломда көрсетілген мамандыққа (біліктілікке) немесе атқаратын лауазымы бойынша тиісті біліктілік беріле отырып, қайта даярлау туралы құжатқа сәйкес жүзеге асырылады.
Жоғарыда баяндалғандардың негізінде «тәрбиеші» лауазымы бойынша педагог-модератордың біліктілік санаты үшін қосымша ақы төлеу жүзеге асырылмайды.
№ 9 сұрақ: Колледж қызметкерлеріне Тәуелсіздік күніне орай сыйақы төленді. Қызметкер 1 қарашадан бастап жүктілігі және босануы бойынша демалыста. Қызметкер Тәуелсіздік күні сыйақы алуға құқылы ма?
Жауап: Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 107-бабына сәйкес (бұдан әрі — «ҚР ЕК») қызметкерлерге сыйақы беру жүйесі ұжымдық шарттың талаптарымен анықталуы тиіс. Яғни, егер ұжымдық шартта жүктілігі және босануы бойынша демалыста жүрген қызметкерлерге мереке күндері сыйақы беру көзделген болса, онда қызметкерге сыйақы беруге міндетті болады.
№ 10 сұрақ: Колледж оқытушысына тариф бойынша кабинет меңгерушісіне қосымша ақы төлеу көзделген. Басшының бұйрығымен оқу жылының ортасынан бастап қосымша ақы алынып тасталды, негіздеме компьютерлік техниканың қажетті көлемінің болмауы болып табылады. Басшы дұрыс жасады ма?
Жауап: Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 1193 қаулысына сәйкес техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарындағы кабинет меңгерушісі үшін базалық жалақының 25%-ы, бұл 17697 теңгеге тең; біріктірілген шеберханалар болған жағдайда – базалық лауазымдық жалақыдан 30% қосымша ақы көзделген.
Кабинет меңгерушісі үшін қосымша төлемді бөлу құқығы (оқытушыға немесе өндірістік оқыту шеберіне немесе басқа қызметкерге) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 11 мамырдағы «Мемлекеттік ұйымдар Педагогтарінің жалақысын есептеу қағидаларын бекіту туралы» № 191 бұйрығымен колледж басшысына жүктеледі, бұл ретте басшы шешім қабылдау кезінде педагогикалық кеңестің оң шешімін ескереді.
«Қостанай облысы әкімдігінің білім басқармасы» ММ мен «Қостанай облысы білім және ғылыми ұйымдары қызметкерлерінің жергілікті кәсіптік одағы» ҚБ арасындағы 2021 — 2023 жылдарға арналған әлеуметтік әріптестік туралы келісімнің 6.7-тармағының негізінде, Кабинет меңгерушісіне (зертханаларды, шеберханаларды) қосымша ақы төлемі жыл сайын 1-4 қыркүйек аралығында өткізілетін білім беру ұйымдары комиссияларының оларды аттестаттау нәтижелері бойынша тағайындалады. Оқу кабинеттерін (зертханаларды, шеберханаларды) аттестаттау нәтижелері білім беру ұйымы басшысының бұйрығымен ресімделеді. Егер оқу жылының басында аттестаттау өткізілмесе, қосымша төлем алдыңғы аттестаттаудың нәтижелері бойынша жүргізіледі.
Яғни, бұл қосымша ақы әр оқу жылының 1 қыркүйегінде белгіленеді және келесі оқу жылына дейін, оның ішінде каникул күндерінде де төленеді.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 46-бабына сәйкес (бұдан әрі – ҚР ЕК) қайта ұйымдастыруға немесе экономикалық, технологиялық жағдайлардың, еңбекті ұйымдастыру жағдайларының өзгеруіне және (немесе) жұмыс берушінің жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты өндірісті ұйымдастырудағы өзгерістерге орай қызметкердің еңбек жағдайларын өзгертуге жол беріледі.
Қосымша төлемді колледж бастығы белгiлеген, оны өзгерту басшының құқығы бар, бiрақ ҚР ЕК 46-бабында белгiленген жағдайларда ғана, бұл ретте жұмыс берушi қызметкерге еңбек жағдайының өзгергенi (қосымша ақы алу) туралы кемiнде бiр ай бұрын ескертуге мiндеттi (ҚР ЕК 46-бабы).
№ 11 сұрақ: Қазақстан Республикасының «Педагог мәртебесі туралы» Заңына сәйкес педагогке магистратура дәрежесі үшін қосымша ақы белгіленеді, неліктен қосымша ақы педагогтердің барлығына емес, тек мұғалімдерге ғана төленеді?
Жауап: Шынында да, Қазақстан Республикасының «Педагог мәртебесі туралы» Заңына сәйкес мемлекеттік орта білім беру ұйымында кәсіптік қызметін жүзеге асыратын педагогке негізгі жұмыс орны бойынша ғылыми-педагогикалық бағыт бойынша магистр дәрежесі үшін республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарына қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 10 еселенген мөлшерінде қосымша ақы белгіленеді.
Алайда, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 1193 қаулысы — заңға тәуелді актісі бар (қандай педагогтерге екенін нақтылайтын), оған сәйкес ғылыми-педагогикалық бағыт бойынша магистр дәрежесі үшін қосымша ақы тек бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарының мұғалімдеріне және әдістемелік қызмет әдіскерлеріне және тек негізгі жұмыс орны бойынша жүзеге асырылуы мүмкін.
№ 12 сұрақ: Созылмалы ауруға шалдыққан оқушыларды үйде оқытатын мұғалімдерге қалай ақы төленеді?
Жауап: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 11 мамырдағы No 191 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік ұйымдардың педагог лауазымдық жалақыларын есептеу қағидаларының 22-тармағына сәйкес (бұдан әрі- Қағида) созылмалы аурулары бар балаларды үйде жеке оқыту жөніндегі жұмысы үшін мектеп мұғалімдерінің еңбекақысы осы Қағидалардың 13-тармағында көзделген тәртіппен есептеледі.
Ереженiң 13-тармағының негiзiнде бiр айдағы педагог қызметкерлердiң еңбегiне ақы төлеу айына тарифтiк ставканы (лауазымдық жалақыны) олардың аптадағы нақты жұмыс жүктемесiне көбейту және нәтижесінде алынған жұмысты заңмен белгiленген бiр аптадағы нормативтік оқу жүктемесiне бөлу жолымен есептеледi.
№ 13 сұрақ: Қызметкерлерді жалақының құрамдас бөліктері туралы хабардар ету үшін заңнамада бекітілген нысан бар ма?
Жауап: Жалақы төлеу кезінде жұмыс беруші әрбір жұмыскерге тиісті кезең ішінде оған тиесілі жалақының құрамдас бөліктері, жүргізілген ұстап қалулардың мөлшерлері мен негіздері туралы және төлеуге тиісті жалпы ақша сомасы туралы мәліметтерді жазбаша немесе электрондық нысанда ай сайын хабарлауға міндетті. Жұмыс беруші ұсталған міндетті зейнетақы жарналары туралы ғана емес, сондай-ақ Зейнетақы қорына аударылған ақша сомасы туралы да хабарлауға міндетті (Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 113 б, 2 т. – бұдан әрі ҚР ЕК). Хабарламаның бекітілген нысаны жоқ, бұл ретте, ҚР ЕК 113 б негізінде, хабарламада жалақының Құрамдас бөліктері көрсетілуі тиіс, атап айтқанда:
1) Нақты жұмыс істеген жұмыс уақытының жалақысы;
2) Үстемелер мен қосымша ақылар, көтерулер – мысалы:
- Сынып жетекшілігі үшін үстеме ақы;
- Дәптер тексеру үшін үстеме ақы;
- Ауылдық жерлердегі жұмысы үшін көтеру
- Және т.б.
Хабарламада жалақының құрамдас бөліктерінің атауларынан басқа, олардың мөлшері (үстемеақы пайызы және ақшалай көріністе) көрсетіледі. Сондай-ақ хабарламада төленуге тиіс ақшаның жалпы сомасы көрсетіледі.
Сондай-ақ хабарламада жалақыдан барлық ұсталымдары көрсетіледі: олардың атауы және теңге мөлшерінде.
Хабарламада ұсталулардан басқа Зейнетақы қорына аударылған сома да көрсетіледі.
№ 14 сұрақ: Оқушыларды экстернат түрінде оқыту үшін мұғалімдерге қалай ақы төленеді?
Жауап: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 22 қаңтардағы № 61 бұйрығымен (бұдан әрі-Бұйрық) бекітілген Экстернат нысанында оқыту және «Негізгі орта жалпы орта білім беру ұйымдарында экстернат нысанында оқытуға рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет қағидаларына сәйкес экстернат – білім алушы сабаққа үнемі қатыспай-ақ, тиісті білім беру бағдарламасының оқу пәндерін өз бетімен оқитын оқу нысандарының бірі.
Бұл ретте бұйрықтың 3-тармағында білім беру ұйымдарында экстернат нысанында оқыту білім алушылардың тиісті білім беру бағдарламаларын өз бетінше немесе қашықтықтан оқыту арқылы меңгеруін көздейді.
- Білім алушылардың білім беру бағдарламаларын өз бетінше меңгерген жағдайда.
а) Мұғалімдер оқытуды қамтамасыз етпейді – білім алушы білім беру бағдарламаларын өз бетінше меңгереді.
б) Мұғалімдер уақытты қажет ететін консультациялар мен аралық аттестаттауды ғана (Бұйрықтың 15-тармағы) қамтамасыз етеді.
Жалақы жұмыскерге жұмыс уақытын есепке алу бойынша жұмыс берушінің құжаттарында есепке алынған нақты жұмыс істеген уақыт үшін төленетінін (Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 103-б, 1-т) ескере отырып, жұмыс беруші жұмыс оқу жоспарына және аттестаттау кестесіне (Бұйрықтың 12т.) сәйкес консультациялар кестесінен шыға отырып, консультациялар мен аралық аттестаттаумен айналысатын мұғалімдерге қосымша жұмыс жүктемесі (жұмыс уақыты) үшін төлемді айқындауы және төлем жүргізуі тиіс.
- Білім алушы қашықтықтан оқыту арқылы білім беру бағдарламаларын меңгерген жағдайда
Бұл жағдайда педагог қызметкерлерге еңбекақы төлеу Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 11 мамырдағы № 191 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік ұйымдар Педагогтарының жалақыларын есептеу қағидаларына сәйкес күндізгі оқу бөліміндегідей жүзеге асырылады.
№ 15 сұрақ: Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне, еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 1193 қаулысына сәйкес мұғалімдердің еңбекақы төлемі білім деңгейі мен біліктілігі (жоғары санат, бірінші санат, екінші санат, санатсыз) негізінде, сондай-ақ еңбек өтілі бойынша жүргізіледі. Осы ретте, бұл санаттар қазіргі уақытта берілмейді, келісінше мына біліктілік санаттары бар: педагог-модератор, педагог-сарапшы, оқытушы-зерттеуші, оқытушы-шебер. Лауазымдық жалақыны анықтау кезінде мұны қалай ескеру керек?
Жауап: ҚР білім және ғылым министрлігінің 2016 жылғы 27 қаңтардағы «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқуды, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білімнің білім беру бағдарламаларын және арнайы оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагогтерді және білім және ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын бекіту туралы» № 83 бұйрығының 94 б сәйкес төменде көрсетілген біліктілік санаттары берілген педагогтарға келесідей біліктілік санаттары теңестіріледі:
«санаты жоқ» біліктілік санаты «педагог» біліктілік санатына теңестіріледі;
«екінші санат» біліктілік санаты «педагог-модератор» біліктілік санатына теңестіріледі;
«бірінші санат» біліктілік санаты «педагог-сарапшы» біліктілік санатына теңестіріледі;
«жоғары санат» біліктілік санаты «педагог-зерттеуші» және (немесе) «педагог-шебер» біліктілік санаттарына теңестіріледі.
Осыны негізге ала отырып, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 83 бұйрығының 94 б сәйкес (бұдан әрі – ҚР ҮҚ №1193) мұғалімдердің лауазымдық еңбекақысы былайша айқындалады:
В2-1 блогы – білімнің жоғары деңгейі, жоғары санат (педагог-зерттеуші; педагог-шебер);
В2-2 блогы– білімнің жоғары деңгейі, бірінші санат (педагог-эксперт);
В2-3 блогы– білімнің жоғары деңгейі, екінші санат (педагог-модератор);
В2-4 блогы– білімнің жоғары деңгейі, санаты жоқ (педагог);
В4-1 блогы – білімнің орта деңгейі, жоғары санат (педагог-зерттеуші; педагог-шебер);
В4-2 блогы – білімнің орта деңгейі, бірінші санат (педагог-эксперт);
В4-3 блогы – білімнің орта деңгейі, екінші санат (педагог-модератор);
В4-4 блок – білімнің орта деңгейі, санаты жоқ (педагог).
№ 16 сұрақ: Білім беру ұйымдарында бос тұрып қалу қалай төленеді?
Жауап: Қазақстан Республикасы еңбек кодексінің (бұдан әрі-ҚР ЕК) 1 б келісті бос тұрып қалу — экономикалық, технологиялық, ұйымдастырушылық, өзге де өндірістік немесе табиғи сипаттағы себептер бойынша жұмыстың уақытша тоқтап тұруы. Бос тұрын қалудың мынадай түрлері бар:
— жұмыскердің кінәсі бойынша (ҚР ЕК 112 б. 2 т. – бос тұрып қалу уақытына ақы төленбейді);
— жұмыс берушінің кінәсі бойынша (ҚР ЕК 112б. 1 т. – жұмыскердің орташа жалақысынан кемінде елу пайыз мөлшерде)
— еңбек шартының тараптарына байланысты емес себептер бойынша бос тұрып қалу. ҚР ЕК 112 б. 1 т. сәйкес жұмыс берушіге және жұмыскерге байланысты емес себептер бойынша жұмыс берушіге және жұмыскерге байланысты емес себептер бойынша бос тұрып қалу уақытын ресімдеу тәртібі және бос тұрып қалу уақытына ақы төлеу талаптары еңбек, ұжымдық шарттарда айқындалады және жалақының ең төмен мөлшерінде кем болмайтын мөлшерде анықталады.
Бұл ретте, «Қостанай облысы әкіидігінің білім басқармасы» ММ мен «Қостанай облысы білім және ғылым ұйымдары қызметкерлерінің жергілікті кәсіптік одағы» ҚБ арасындағы 2021-2023 жылдарға арналған әлеуметтік әріптестік туралы келісімнің 6.22. тармағында жұмыскерге кінәсінен емес себептер бойынша бос тұрып қалу уақытына ақы төлеу қосымша төлемдерді, үстемеақылар мен өсімді ескермей ағымдағы жалақы мөлшерінде төленеді. Осы ереже кәсіподақ құрамына кіретін Білім басқармасының қарамағындағы ұйымдардың қызметкерлері мен жұмыс берушілері арасындағы ұжымдық шарттарға оларды енгізу үшін міндетті негіз болып табылады (Келісімнің 1.8-тармағы).
№ 17 сұрақ: Мұғалімнің екі білім деңгейі (орта және жоғары) болған жағдайда еңбекақы қалай төленеді?
Жауап: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 13 шілдедегі «Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы» № 338 бұйрығына сәйкес мұғалімге қойылатын біліктілік талаптары: тиісті мамандық бойынша педагогикалық білім.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 1193 қаулысына сәйкес қызметкердің лауазымдық жалақысы білім деңгейі (жоғары немесе орта) және жұмыс тәжірибесі негізінде белгіленеді. Осы қаулыда өзге талаптар көзделмеген.
Мысалы: қызметкер бастауыш сынып мұғалімі қызметін атқарады («Бастауыш сынып мұғалімі» мамандығы бойынша орта деңгейлі дипломы бар), сондай-ақ «Орыс тілі мен әдебиеті мұғалімі» мамандығы бойынша жоғары деңгейлі дипломы бар. Жоғары білім деңгейі бойынша еңбекақы алуға үміткер.
Мұғалімнің екі дипломы бар: орта және жоғары деңгейі білімі болғандықтан, еңбекақы білім деңгейін растайтын, өзі ұсынған құжаттардың бірі бойынша төленуі тиіс.
Бұл ретте, егер бастауыш сынып мұғалімі орта білім деңгейі бойынша бірінші санатқа ие болса, онда оның лауазымдық жалақысы санатсыз жоғары білім деңгейіне қарағанда жоғары болады.
| Буын, саты | Қалаларда еңбек өтілі/ коэффициенттері
|
||||||||||
| 0-1 | 1-2 | 2-3 | 3-5 | 5-7 | 7-10 | 10-13 | 13-16 | 16-20 | 20-25 | 25-тен жоғары | |
| В 4-2 (Бiлiктiлiгi орташа деңгейдегі бірінші санатты) | 3,73 | 3,79 | 3,85 | 3,92 | 3,97 | 4,04 | 4,10 | 4,17 | 4,25 | 4,32 | 4,39
|
| В 3-4 (Біліктілігі жоғары деңгейдегі санаты жоқ) | 3,52 | 3,58 | 3,64 | 3,71 | 3,78 | 3,85 | 3,94 | 4,0 | 4,06 | 4,12 | 4,19 |
Сондай-ақ, осы мысалда Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрығымен бекітілген Педагог қызметкерлер лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларына сүйене отырып, жоғары білім деңгейі дипломы бар мұғалімге оның атқаратын лауазымы (бастауыш сынып мұғалімі) бойынша біліктілік санаты берілмейтініне назар аударамыз. Осыған сүйене отырып, мұғалім лауазымдық жалақыны анықтау үшін оған қандай құжатты ұсынған дұрыс екенін өзі шешуі керек.
18 сұрақ: Тәлімгерлік үшін ақы мамыр айына дейін бе немесе қыркүйекке дейін төленеді ме?
Жауап: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 11 мамырдағы «Мемлекеттік ұйымдардың педагогтарінің жалақысын есептеу қағидаларын бекіту туралы» № 191 бұйрығына келісті тарифтеу кезінде белгіленген айлық жалақы тарифтік кезеңнің соңына дейін, яғни ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінен бастап келесі жылдың 1 қыркүйегіне дейін (үстемеақылар мен қосымша төлемдері бар лауазымдық жалақы) тұрақты болып қалады.
19 сұрақ: Компьютермен жұмыс істейтін және қызмет ететін жұмыскерлерге қосымша төлем бар ма?
Жауап: Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1053 бұйрығымен Ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесін, жұмыс істеу жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына, жыл сайынғы ақы төленетін қосымша еңбек демалысына және еңбекке ақы төлеудің жоғарылатылған мөлшеріне құқық беретін өндірістердің, цехтардың кәсіптер мен лауазымдардың тізімі, сондай-ақ оларды беру қағидалары бекітілді. ДК жұмыс істейтін және қызмет көрсететін білім беру ұйымдарының қызметкерлері бұл тізімге кірмейді және тиісінше қосымша ақы төленбейді.
20 сұрақ: Қызметкермен еңбек шарты бұзылды, оған тиесілі сома қандай мерзім ішінде төленуі тиіс?
Жауап: Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 113-бабының 4-тармағына сәйкес (бұдан әрі – ҚР ЕК) еңбек шарты бұзылғаннан кейін қызметкерге жұмыс берушіден тиесілі соманы төлеу ол бұзылғаннан кейін үш жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізіледі.
Төлем мерзімін бұзған жағдайда, Жұмыс беруші қызметкерге төлемді кешіктірген кезең үшін берешек пен өсімпұлды төлейді. Өсімпұл сомасы Қызметкерге тиесілі соманы төлеу жөніндегі міндеттемелерді орындаған күнге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қайта қаржыландырудың ресми ставкасының 1,25 еселенген мөлшеріне сүйене отырып есептеледі және төлемдерді жүзеге асыруға жататын келесі күннен бастап және күнмен аяқталатын әрбір мерзімі өткен күнтізбелік күн үшін есептеледі.
21 сұрақ: Сыныпта 7 оқушы бар, сол себептен бастауыш сынып мұғаліміне дәптерлерді тексеру үшін қосымша ақы төлеуден бас тартылады. Бұл дұрыс па?
Жауап: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» № 1193 қаулысына сәйкес 1-4 сынып мұғалімдеріне дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексергені үшін негізгі жалақыдан 40% мөлшерінде қосымша ақы төленеді.
Бұл ретте, № 4 қосымшаның ескертпесінің 1 – тармағына сәйкес 15 оқушыдан кем мектеп сыныптарында (ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балаларға арналған арнайы түзету ұйымдарынан басқа) дәптерлерді тексергені үшін қосымша ақы базалық лауазымдық жалақының белгіленген мөлшерінің 50% — ы мөлшерінде, яғни егер сыныпта 15 оқушыдан кем болса, қосымша ақы БЛА-дан 20% — ды құрайды деп белгіленген.
Қосымша ақы төлемі оқу жүктемесі көлеміне қарамастан жүргізіледі — Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 11 мамырдағы «Мемлекеттік ұйымдардың педагогтарінің жалақысын есептеу қағидаларын бекіту туралы» № 191 бұйрығының 37 тармағының 1 тармақшасы.
